شگفتی های یلدا
يلدا در واقع یکی از این آیین هایی است که چند روز پیش ثبت ملی شدو بعنوان هشتمين اثر ثبت شده معنوي بعد از نوروز، نيمه شعبان، روز قدس، آيين ماه مبارک رمضان، ربناي شجريان و اذان موذن زاده قرار گرفت.
يلدا تنها جشن ايراني است که شب هنگام برگزار مي شود و فصلي نيست، بلکه جشني آييني است و جشن آغاز فصل زمستان «خرم روز» است که ابوریحان بیرونی از یلدا به عنوان جشن 90 روز یاد کرده است به اين معنا که از شب يلدا تا نوروز 90 روز فاصله است.
باید گفت يلدا قدمتي بيش از هشت هزار سال دارد و از قديمي ترين آيين هاي فرهنگي ايران زمين است که در فرهنگ هاي مختلف ايران گرامي داشته مي شود، علت این که این آیین با گذشت چندین هزار سال زنده مانده است، ارزش ها و مناسکی است که در بطن خود نهفته است.
با اینکه مطالعات زیادی از چه سوی مردم شناسان، انسانشنان و مورخان صورت گرفته ولی با این حال اجماعی در چگونگی شب یلدا صورت وجود ندارد، بگونه ای که عده ای
آن را به تولد میترا مربوط می دانند، عده ای دیگر به شروع فصل سرما و عده ای دیگر به نو شدن تعبیر می کنند.
*معنی یلدا
یلدا» لغتی سریانی و به معنی میلاد است و به این علت به این اسم نامیده شده است که بر اساس اندیشه ایرانیان کهـن، از فـردای شـب یلدا بر مدت روز افزوده و خورشید از نـو متولد می شود.
*تا حالا فکر کردید چرا در شب یلدا خودنی ها زیاد است
مردم ایران خورشید را نماد نیکی می دانستند و در جشن هایشان آن را ستایش می کردند. در درازترین و تیره ترین شب سال، ستایش خورشید نماد دیگری می یابد.
مردمان سرزمین ایران با بیدار ماندن، طلوع خورشید و سپیده دم را انتظار می کشند تا خود شاهد دمیدن خورشید باشند و آن را ستایش کنند. خوردن خوراکی ها و مراسم دیگر در این شب بهانه ای است برای بیدار ماندن یکی از دلایل گرفتن جشن دراین شب زاده شدن ایزدمهر است.
* ارتباط اهور مزدا با یلدا
براساس اساطیر ایرانى،مهر، ایزدنور در این شب زاده مى شود و از روز بعد بر طول مدت روز و روشنایى افزوده مى شود (نمادى از شکست اهریمن).
در گذشته، ایرانیان که هنوز مشـرف بـه دیـن مبین اسلام نشده بودند آنچه را که نیک بود به اهورامزدا نسبت می دادند و آنچه را که بدی و زشتی بود زاده اهریمن می پنداشتند. تضادهای طبیعت مانند گرما و سرما، سفیدی و سیاهی، روز و شب و نیز تضـادهـای خـوی انسانی مـاننـد خـوبـی و بـدی و دوستـی و دشمنی، از جمله نمادهای خیر و شر بود.
روز روشن که هنگـام کشـت و کـار اسـت را آفریده مزدا و شب را از اهریمن میدانستند، ازاین رو برای رهایی از اهریمن شب ها دور آتش می نشستند و به این شب ها آتشـان مـی گفتند و به همین دلیل شب یلدا که پس از آن روزها بلندتر می شـد بـرایشـان مهـم بود. زایش خورشید و آغاز دی ماه را آییـنهـا و فرهنگ‌های بسیاری از سرزمین های کهن، آغاز سال قرار داده انـد و بـه شگـون روزی کـه خورشید از چنگ شب‌های اهریمن نجات مییافت، روزی مقدس برای مهرپرستان بود.
*ارتباط یلدا با کریمس
آیین مهر از طریق مبلغان، تجار و همچنین مردمان و سربازان اروپاى شرقى که در مجاورت ایران مى زیستند و با آن آشنا شده بودند به اروپا و روم و یونان راه یافت به طورى که به مدت بیش از ۳۵۰سال دین و آیین آن سرزمین شد.
بر همین اساس است که برپایی مراسم جشن شب یلدا قرن های متمادی در ایران و روم معمول بوده است و ایـن دو ملت از دیرباز به خورشید علاقه مند بودند و پس از اینکه رومیان به مسیحیت روی آوردند، شب یلـدا که با شب عید میلاد مسیح (ع) همزمان بود۰ آن را با عنوان عید کریسمس گرامی می دارند.
چرا که تولد مهر در شب یلدا، اولین شب شروع زمستان و ۲۱ـ۲۰ دسامبر است. تولد حضرت عیسى مسیح (ع) در ۲۵دسامبر نیز است. در گذشته، تولد حضرت عیسى (ع) را در شب یلدا جشن مى گرفتند. در قرون اولیه میلادى (احتمالاً در سال۵۲۵) و بر پایه مخالفت با آیین مهرى و تخریب مهرابه ها، گاه شمارى میلادى به طور کامل عوض شد و امروزه نیز مذاهب و فرقه هاى مختلف آیین مسیحیت با چندروز اختلاف این روز را جشن مى گیرند، ولى تعداد روزهاى سال آنها با تقویم مهرى مطابقت داده شد. پس از مخالفت با آیین مهر و مهریان، آنها سازمانهاى زیرزمینى و مخفیانه اى به وجود آوردند و به نام «بنایان آزاد» تا مدتها ساخت مهرابه هاى زیرزمینى را ادامه دادند و در خفا مراسم خود را به جا مى آوردند.
در تصاویر و کنده کاریهاى سنگى باقیمانده از زمانهاى بسیار دور، مهر (میترا) را مى بینیم که روى درخت کاج نشسته است. این همان کاجى است که در شب اول سال میلادى آراسته مى شود و بر بالاى آن ستاره اى (چراغى، نورى) روشن مى شود که نمایانگر خورشید است.
در باور پیروان آیین مهر، سرو درختی است که ویژه خورشید و زایش مهر است؛ درختی که همیشه سبز و باطراوت است و در برابر سردی و تاریکی پایداری می‌کند. از این روی سرو نماد مهر تابان و زندگی‌بخش و نشانه نامیرایی و آزادگی و پایداری در برابر نیروهای مرگ‌آور بود. به همین دلیل در شب زایش مهر، سرو مهر را می‌آراستند و هدایایی در پایش می‌نهادند و با خود پیمان می‌بستند که برای سال دیگر نیز سرو همیشه سبز دیگری بنشانند.
بر بنیان باورهای مهری، نیاکان‌مان نام‌هایی چون «سرو ناز» را بر فرزندان خود می‌نهادند و در هنگام زایش فرزندان‌شان به جای قربانی کردن، به نام نوزاد درخت سروی می‌کاشتند تا سرو آزاد و فرزندشان باهم بزرگ شوند و زندگی سبز و سرنوشتی روشن داشته باشند.
