بی توجهی تا کی؟
هنوز چند روزی از سرقت ۶ تنی آثار باستانی ایران توسط رایزن فرهنگی آراژانتین نمی گذرد که «عاشیقلار» موسیقی مخصوص آذری ها بنام کشور آذربایجان در یونسکو به ثبت رسید. این موضوع باعث شد تا مسئولان کشور تازه به خاطر بیاورند که کشور ایران نیز دارای موسیقی عاشیقلار در شمال غربی کشور است و چرا ما آن را به ثبت نرساندیم....
آنها تازه فهمیده اند که موسیقی عاشیقلار متعلق به ایران بوده و آذربایجان این نوع موسیقی را به سرقت برده است.
مدیر کل دفتر ثبت آثار سازمان میراث فرهنگی و گردشگری معتقد است ایران می تواند این پرونده را مستقل از پرونده ای که جمهوری آذربایجان به ثبت رسانده است، دوباره در یونسکو مطرح کند. اما وی فراموش کرده است که یونسکو یک پرونده با یک نام و موضوع مشخص تنها یک بار توسط یک کشور و یا به صورت پرونده مشترک می تواند به ثبت برسد.
به نظر می رسد این ادعای مدیرکل دفتر ثبت و همینطور صحبت های دو روز قبل رئیس سازمان، توجیه این کوتاهی سازمان است که در اجلاس یونسکو نسبت به ثبت پرونده توسط جمهوری آذربایجان هیچ اعتراضی نکرده است. اگرچه پس از هشت سال تلاش و رفت و آمد پرونده ردیف موسیقی دستگاهی ایران توانست در میراث ناملموس جهانی به ثبت برسد، اما متاسفانه پرونده ثبت جهانی «عاشیقلار» یا همان موسیقی سنتی منطقه آذربایجان که پرونده اش برای ثبت ملی در حال تهیه بود، برای همیشه ناتمام باقی ماند.
پرونده عاشیقلار در همان روزی که پرونده نوروز در اجلاس جهانی سازمان ملل ثبت شد، از طرف جمهوری آذربایجان برای درج در فهرست میراث ناملموس جهانی پیشنهاد و پذیرفته شد، اما از طرف نمایندگان ایران هیچ گونه اعتراضی در این زمینه انجام نشد و این میراث به اتفاق آرا به نام کشور آذربایجان به ثبت رسید.
به نظر می رسد سازمان و نمایندگان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چنان از ثبت پرونده نوروز که البته تشکیل پرونده آن به حدود هفت سال قبل بر می گردد، خوشحال بوده اند که فراموش کردند دست کم در همین اجلاس یادآور شوند، این موضوع میراث مشترک ایرانیان نیز هست و باید در قالب پرونده ای مشترک به ثبت برسد. اما «حمید بقایی» رئیس سازمان میراث فرهنگی اعتقادی به کوتاهی سازمان ندارد. وی پیش از این در گفت وگو با ایسنا در پاسخ به این سوال که چرا ایران هیچ واکنشی نسبت به ثبت این پرونده نشان نداده است عنوان کرده بود که این تمامیت خواهی و از نظر دیپلماتیک حرفی خام است که نخواهیم کشور دیگری پرونده ای را ثبت کند زیرا «وقتی جمهوری آذربایجان موسیقی عاشیقلار را ثبت کند، ایران هم در آن سهیم است.»
جالب اینکه رئیس اداره ثبت سازمان از پرونده عاشیقلار که از سال 85 اداره میراث استان آذربایجان غربی مشغول تهیه آن است اطلاعی ندارد. پرونده ای که کارشناسان موسیقی این استان چند سالی است مشغول تهیه آن هستند و البته هنوز هم تکمیل نشده است.
در آخر یاد آوری این نکته نیز ضروری است که کشور تازه تاسیس آذربایجان در زمانی که شبکه های آذری زبان داخلی همچون ساوالان اردبیل، شبکه استاتی تبریز و ارومیه و همچنین زنجان مشغول گسترش فرهنگ فارسی بوده اند و به ندرت موسیقی ترکی و یا همان عاشیقلار را پخش می کردند، 6 شبکه کشور آذربایجان با یک برنامه ریزی خاص تمامی سنت ها و فرهنگ و فولکور موسیقی آذری ها را زنده می کردند، و در حال بازشناسی و هویت بخشی به فرهنگ آذری زبان بوده اند، چیزی که در ایران زمین به فراموشی سپرده شده است.
